Reviews

Yn fy marn i – gan Huw Vaughan Hughes, Ysgol Bro Morgannwg, Bro Morgannwg Cyfres ag amrywiaeth thematig a chymeriadau trawiadol Mae’r deuddeg llyfr sydd yn y gyfres newydd hon yn apelio oherwydd yr amrywiaeth thematig, y storïau gafaelgar a’r cymeriadau trawiadol sydd ynddynt. Dyma gyfres sy’n addas ar gyfer disgyblion gallu canolig, yn arbennig disgyblion hŷn Cyfnodau Allweddol 3 a 4. Rhennir y gyfres yn llyfrau ffeithiol a llyfrau ffuglen: Ffeithiol: Babs; Lladron Diemwnt y Gromen; ’Nôl i’r Gwyllt; Torri’n Rhydd; Trychineb Medi 11 ac Wyneb Rwber. Ffuglen: Ennill y Ras; Llygad Drygioni; Smotiau; Tawel Nos; Y We ac Y Cynrhonyn. Llyfrau sy’n apelio at ddarllenwyr anfoddog Defnyddiwyd y llyfrau gydag ystod o ddosbarthiadau gwahanol - o ran oedran a gallu. Roedd diwyg y llyfrau, y print a symlrwydd y storïau’n addas ar eu cyfer. Gydag un dosbarth rhoddwyd cyfle i’r disgyblion ddarllen y llyfrau’n annibynnol i fwynhau’r storïau. Cafwyd ymateb ffafriol ganddynt. Mae’r ffaith nad yw’r llyfrau’n hwy na 50 tudalen, yr eirfa’n syml a rhediad y stori’n hawdd i’w dilyn, yn sicr yn apelio at ddarllenwyr anfoddog. O blith disgyblion Blynyddoedd 9 a 10 setiau is eu gallu a fu’n darllen yn annibynnol, y llyfrau ffeithiol oedd wedi ennyn y mwyaf o ddiddordeb. Apeliodd hanesion rasio ceir, lladron, anifeiliaid mewn perygl a digwyddiadau hanesyddol atynt. * Llafaredd: Cyflwyno gwybodaeth. Gan fod cyfeiriadau safweoedd ar ddiwedd ambell lyfr, anogwyd y disgyblion i ymchwilio ymhellach i’r hanesion a chyflwyno’r wybodaeth a ddarganfuwyd yn eu grwpiau. Defnyddiwyd y gyfres gyda dosbarth o ddisgyblion ym Mlwyddyn 9. Defnyddiwyd dau o’r llyfrau’n bennaf – Lladron Diemwnt y Gromen a Tawel Nos. Lladron Diemwnt y Gromen Darllenwyd hanes y lladron fel dosbarth a gwnaed y gwaith ymchwil i’r hanes. * Ymateb i ddeunydd darllen: Y dasg oedd llunio dyddiadur un o’r lladron wrth iddo baratoi’n ofalus i ddwyn y diemyntau. Gan fod y llyfr yn nodi dyddiadau arbennig, roedd modd defnyddio’r wybodaeth o’r llyfr yn eithaf trefnus. Llwyddwyd i lunio dyddiadur dau ddiwrnod gwrthgyferbyniol. Roedd y cofnod cyntaf yn gyfle i'r disgyblion drafod yr holl gynllunio manwl, i ddychmygu beth fyddent yn gwneud â’r arian yn ogystal â disgrifio byd y ‘gangster’. Yna, cofnod o’r dydd y cawson nhw eu dal, eu siom a’u dirmyg tuag at yr heddlu. Y cyfeiriad at ffilm James Bond yn y llyfr ysgogodd nifer i ddefnyddio’u dychymyg! Tawel Nos Roedd y stori Tawel Nos wedi plesio’r grŵp yma hefyd, yn arbennig y syniad o’r ferch, Lowri, yn ymweld â thref gyda rhyw ddirgelwch ynglŷn â phobl ifanc yn diflannu. Gan nad yw’r stori’n gorffen yn ‘neis’, a chymeriad Marc yn ennyn trafodaeth, roedd hon yn plesio. * Ymateb i ddeunydd darllen: Unwaith eto gofynnwyd i’r disgyblion ysgrifennu’n greadigol gan geisio defnyddio cymaint o wybodaeth o’r stori â phosibl. Ond yn gyntaf, ar gyfer paratoi ar gyfer y dasg ysgrifenedig, rhannwyd y dosbarth yn grwpiau o 3 neu 4 ar gyfer llunio bwletin newyddion yn adrodd hanes diflaniad y bobl ifanc, iach. Cafwyd cyfle i chwarae rôl wrth i’r tri aelod o’r grŵp gael swyddi penodol: y dyn yn y stiwdio, y newyddiadurwr a llygad-dystion yn ateb cwestiynau'r newyddiadurwr mewn cyfweliad. Mwynhaodd y disgyblion y siawns i gael perfformio eu sgriptiau newyddion o flaen y dosbarth. Y brif dasg oedd ysgrifennu erthygl i bapur bro, yn unigol. Defnyddiodd y disgyblion yr wybodaeth a baratowyd ganddynt ar gyfer eu bwletinau, ac o ganlyniad, codwyd safon yr erthyglau. Smotiau Un stori addas ar gyfer y thema Pethau Rhyfedd yw’r stori Smotiau. Adroddir hanes dianc o’r Ddaear a theithio i blaned Mawrth i osgoi pla heintus. Awgrymaf y dylid defnyddio’r stori hon gyda chriw o ddisgyblion uwch eu gallu gan fod cysyniad y stori yn ddigon cymhleth. * Ymarfer Gramadeg: Defnyddiwyd y stori i gadarnhau’r defnydd o amser amodol y ferf. Holwyd y cwestiwn: ‘Pe bait ti’n gorfod gadael y Ddaear, pa dri pheth fyddet ti’n mynd gyda thi?’ Yna’u hateb nhw: ‘Pe bawn i’n gadael y Ddaear, byddwn i’n mynd â ... efo fi.’ * Ysgrifennu Creadigol: Cyfansoddwyd cyfres o e-byst traws-ofodol gan drigolion y gromen ar y blaned Mawrth at drigolion y Ddaear. Roedd hyn yn gyfle i’r disgyblion ddefnyddio eu dychymyg i gyfleu bywyd artiffisial ar blaned estron ac erchylltra planed a’i thrigolion yn marw’n raddol. Mae posibiliadau ymestyn y gwaith yma i drafod llygredd a chynhesu byd-eang a’r ffordd rydyn ni’n dinistrio ein planed. ’Nôl i’r Gwyllt Defnyddiwyd rhannau o’r stori ’Nôl i’r Gwyllt gyda dosbarth ym Mlwyddyn 7 fel rhan o’r thema Anifeiliaid. Adroddir hanes eliffant yn cael ei gipio o’r gwyllt i fyw yn America, yna’i hanes yn ymuno â sw. * Llafaredd ac Ysgrifennu Creadigol: Tasg mynegi barn. Roedd darllen y stori yma, ynghyd ag erthyglau ar y syrcas a’r sw, yn sbardun ar gyfer gwaith mynegi barn o blaid ac yn erbyn defnyddio’r lleoedd hyn fel adloniant. Mae’r stori yma’n ennyn cydymdeimlad tuag at Amy, yr eliffant, a gellid ymestyn y gwaith i ysgrifennu hunangofiant yr anifail hwn neu unrhyw anifail arall sy’n dioddef mewn caethiwed. Trychineb Medi 11 a Torri’n Rhydd Mae trychineb Medi’r 11eg yn fyw yn ein cof a’r delweddau’n dal i yrru ias i lawr ein cefnau. Darllenwyd y stori hon gyda disgyblion set waelod Blwyddyn 11. Yma ceir hanes Pitch Picciotto, dyn tân a arweiniodd ei gyd-weithwyr i mewn i un o dyrau Canolfan Masnach y Byd a oedd ar fin dymchwel. Adroddir y stori hon yn y person cyntaf ac mae’r arddull foel yn cyfleu pwyll yr arwr mewn sefyllfa gythryblus. * Tasg Gwaith Cwrs Iaith TGAU: Byddai’n addas defnyddio’r llyfr hwn fel sbardun ar gyfer tasg ysgrifennu creadigol dychmygus TGAU. Cawn hanes cyffro, ofn, tristwch a cholled person ynghanol trychineb. * Yn yr un modd gellir defnyddio’r llyfr Torri’n Rhydd gyda grŵp TGAU ar gyfer tasg ffolio. Adroddir hanes ymgyrch Tim Jenkin i ddianc o garchar yn Ne Affrica yng nghyfnod Apartheid. Mae themâu cyfoes fel hiliaeth a therfysgaeth yn destunau cyffredin ar y newyddion, ac mae gan y disgyblion wybodaeth a barn bendant amdanynt. Gellir manteisio ar hyn i ymarfer gwaith arholiad llafar gan drafod pynciau cymhleth. Y We ac Ennill y Ras Pynciau eraill poblogaidd mewn cynlluniau gwaith TGAU yw effeithiau cyffuriau a chamddefnyddio’r we. Mae Y We yn dangos peryglon erchyll trefnu cwrdd â chyd-sgwrsiwr. Wrth ddarllen y stori Ennill y Ras, rydym yn cael gwybod am ddilema bachgen i berfformio’n well ym myd chwaraeon trwy gymryd cyffuriau. Tasg Gwaith Cwrs Iaith TGAU/TLM: Ar lefel syml, gall y disgyblion gynhyrchu posteri yn rhybuddio pobl o’r peryglon a’u hannog i beidio â chamddefnyddio’r pethau hyn. Ar gyfer rhai uwch eu gallu, gellir eu defnyddio fel sbardun gwaith mynegi barn ar gyfer eu gwaith cwrs TGAU. Gallant hefyd fod yn gyfle i gyflwyno profiadau personol a chyfle i fynegi barn. Nid straeon bach diniwed sydd yma Mae rhywbeth sinistr yn perthyn i’r holl straeon a dyna sy’n eu gwneud yn gyffrous. Nid straeon bach diniwed mohonynt ond straeon ag ynddynt dro annisgwyl yn y gynffon. Cafwyd blas hefyd ar ddarllen ac ymchwilio’r straeon ffeithiol. Yn wir, ceir yma hanesion difyr, a chymeriadau diddorol sy’n taro deuddeg.
*Cyngor Llyfrau Cymru*